1979 — Liangkhaia

Loading

Liangkhaia hi Saihum khuaah kum 1884-ah a lo piang a, a laiah hming chu Hrangchina a ni. Hmasawn tum leh tumruh tak a nih avangin zirtirtu mumal pawh nei lovin lehkha a zir ve a. Kum 1908-a Lawr ekzam chu a bei ve tawp a, a vanneih a siamin pakhatna a ni a. Zosapte’n an hmelhriat a, Tirhkoh hna zir tura an sawm avangin kum 1910 atangin Aizawl-ah Tirhkoh hna a zir ta a. Kum 1913-ah Cherra lamah a zir zawm zel a, kum 1916 atangin Tirhkoh hna a thawk tan a, kum 1921-ah Pastor atan nemngheh a ni ta a ni.

Liangkhaia hian Pathian rawngbawla a hun pum a hman chhungin Mizo hnam tan thil tha a hnutchhiah hnem hle. Mizoram dung leh vang fanga mi chi tin chi tang be pawp leh kawm reng a nih avangin a thu ziakte hi a rinawm tawk a, mi thil chhinchhiah thei, mi bik a lo ni hlauh bawk nen. A hriatrengna a fimin a ziakin a chhinchhiah tha thlap zel bawk.

Kum 1908 khan Puma Zai a paw chhuak a. An lal Lalzika chuan a lo duh hle a, sialin a ai ta hial a. Zoram dung leh vangah a lo darh ta a ni. Hnam hla an ti mai a, a thang zel a. Tlanglam Zai an ti zui ta hial a ni.

Kum 1913 atangin Kristian hla lehlin leh phuah a tan a. Hla hi 20 chuang a phuah a, 20 chuang a letling bawk. Kristian Hlabu-ah hian a hla phuah leh lehlinte hi 30 chuang a chuang thin a, Mizo zingah chuan hla nghah ber a ni. Mizo hnam chanchin leh nunphung ziaka dahin a lo vawng tha khiau hi a hlu hle a. Mizo Sakhua, a tobul atanga chhuiin, a kawngkal kimchang takin a ziak a, tun thlengin zirlaite leh hnam tan ro a tling.

Liangkhaia hian kum 1911 vel atangin lehkha a ziak tan a. Kum 1911-a Kristian Tlangau, Pawltlak Thla chhuaka a thuziak kha vantlang hriata a lehkha ziak theh darh hmasak ber niin a lang. Mizo leh Vai Chanchinbu leh Kristian Tlangau-ah ringawt pawh a thuziak hi a chuang hnem hle. Lehkhabu a ziak zinga mi hriat hlawh ber mai chu ‘Mizo Chanchin Part I & II’ hi a ni awm e. Kum 1926-a a ziak, kum 1938-a a bua chhut chhuah, Mizo hnam chanchin ziahna lehkhabu tha tak a ni. Mizo hun hlui chanchin a ziah rual hian Mizo hla hlui tam tak a khawn khawm thin a ni.

Liangkhaia hian a hranpa ngatin a thiante nen Mizo hla hlui an khawn khawm ‘Zoram Kan Lo Luh Hma Pawi Rama Kan La Awm Lai Leh Zoram Luh Tirh Vela Chhuak Tante’  tih, lehkhabu thelep, phek 38-a chhah chu kum 1925 vel khan chhuah a ni a. He bu thelepah hian Chai hla chi hrang hrang, Hlado, Zai leh hla hrang hrang a chuang a. Hla mal, hla chang 226 lai a chuang a ni. Kohhran thikthu chhiat lai a ni a, Pastor tan chutiang hla han chhut chu a remchan loh avangin a hming erawh chu ziah lan a ni lo thung.

Mizo pi pute’n tawngkaa an inhlanchhawn thu leh hla chi hrang hrang ziaka lo vawng tha hmasatu niin Mizo thuhlaril tihhausak leh thil hlui vawn that kawngah pawh hmahruaitu a nih avangin thil a zir nasa hle a. ‘Arsi Chanchin’ a ziak atang hian Mizopa thil chhut dan a lang chiang hle a ni. Chu bakah mite khawhawi tizau thei tur lehkhabu chi hrang hrang a letling a, amahin a ziak bawk a. A lehkhabu ziak leh lehlin hi 30 vel a tling a, thuziak kawngah chuan hma a lo la zau hle a ni.

Kum 1947 khan Kohhranho inkhawmpui chuan lehkhabu ziak leh lehlin hna thawk turin a ruat a. Baibul lehlin hna a thawk nghal a. Kum hnih chhungin Baibula mi- Joba, Thuhriltu, Hla Thlankhawm, Jeremia Tah Hla, Daniala, Ezekiela, Zakaria, Zephania, Hagaia, Habakuka, Malakia, a vaiin bu 11 a letling chhuak hman a ni. Heng a Baibul lehlin atang pawh hian thu leh hla thiam leh tui kawp a nihzia a lang chiang thei awm e.

Thuziak, hla phuah, lehkhabu lehlin, lehkhabu ziak, hrilhfiahna buatsaih, rimawi leh a kaihhnawih lama a inhmanna bakah, Sap tawngin thu a ziak nual a. Chu bakah, fim taka thlirna thuziak a nei nual bawk. ‘Hla thu’ tih te, ‘Mizo hla’ tih leh, thu leh hla zirchikna lam a khawih atang hian mi dang kutchhuak pawh a zir nasatzia a hriat theih. Hetianga thil chi hrang hrang- Pathian thu, Hnam chanchin, Hnamzia, Arsi chanchin, zirthiamna thil, rimawi, Berampu leh thuhriltu, Ziakmi leh thuhlaril lama a kutchhuakte hi hlutsakin Mizo Academy of Letters chuan kum 1979 khan Academy Award a lo hlan a. He chawimawina hlu tak hi a dawng hmasa ber a ni.

Hun leh kum inher zel chuan thu leh hla hmanga Zofate min chawm a, Zofate tana rawn tlak hnam chanchin tam tak min ziahsaktu Rev Liangkhaia chu kum 1979 khan a her liampui ve ta a ni.